ბალკანეთის რეგიონი აზარტული თამაშების სექტორში დინამიკურად განვითარებად ბაზარს წარმოადგენს, რომელიც გამოირჩევა მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო ცვლილებებით, შემოსავლების ზრდითა და საერთაშორისო ოპერატორების მხრიდან მზარდი ინტერესით. გიორგი მამულაიშვილი, საქართველოს სათამაშო ბიზნესის ასოციაციის (GGA) ხელმძღვანელი, ბალკანეთის ნახევარკუნძულის წამყვანი ქვეყნების აზარტული თამაშების მდგომარეობის დეტალურ მიმოხილვას წარმოგვიდგენს, რაც მოიცავს სტატისტიკას, სამართლებრივი ხარვეზების ანალიზს და ინდუსტრიის ლეგალიზაციის სარგებელს.​

ალბანეთი

2024 წლის თებერვალში ალბანეთის პარლამენტმა მიიღო კანონი № 18/2024, რომელმაც გააუქმა 2019 წელს შემოღებული ხუთწლიანი აკრძალვა სპორტულ ფსონებზე. ალბანეთში მიღებული ახალი კანონის თანახმად, ონლაინ სპორტული ფსონების ლიცენზიების რაოდენობა შეზღუდულია ათამდე. ეს ლიცენზიები გაიცემა კონკურსის საფუძველზე. კომპანიებმა უნდა დააკმაყოფილონ გარკვეული კრიტერიუმები, მათ შორის:​

• ალბანეთში უნდა იყვნენ რეგისტრირებული სააქციო საზოგადოებად, მინიმუმ 40 მილიონი ALL (დაახლოებით 400,000 ევრო) საწესდებო კაპიტალით.​
• გააჩნდეთ აზარტული თამაშების სფეროში მინიმუმ 3-წლიანი გამოცდილება მინიმუმ 3 ევროკავშირის ან ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (OECD) ქვეყანაში, ან მათი აქციონერი ფლობდეს კომპანიის აქციების მინიმუმ 30%-ს.​
• ბოლო ფინანსურ წელს ჰქონდეთ  დაახლოებით 19.8 მილიონი ევრო ბრუნვა აზარტული თამაშების საქმიანობიდან. ​

ბაზრის სტატისტიკა:

• 2025 წელს ალბანეთში აზარტული თამაშებიდან მიღებული შემოსავალი პროგნოზირებულია 202.85 მილიონი აშშ დოლარის დონეზე, მოსალოდნელი წლიური ზრდის ტემპით (CAGR) 3.43% 2025-2029 წლებში.​

საკანონმდებლო პრობლემები:

• კორუფციის რისკები: ახალი ზომების მიუხედავად, არსებობს შეშფოთება ლიცენზირების და რეგულირების პროცესში პოტენციური კორუფციული რისკების შესახებ.​

ლეგალიზაციის დადებითი მხარეები:

• სახელმწიფო შემოსავლების ზრდა: მოსალოდნელია, რომ ლეგალიზაცია დამატებით საგადასახადო შემოსავლებს მოიტანს, რომლებიც წლიურად 17.5 მილიონ ევროდ არის შეფასებული.​
• არალეგალური ბაზრის წინააღმდეგ ბრძოლა: ლეგალიზაცია მიზნად ისახავს ჩრდილოვანი სექტორის შემცირებას და მომხმარებელთა უფლებების დაცვას.​

ბულგარეთი

2024 წლის მაისში ბულგარეთში ძალაში შევიდა აზარტული თამაშების შესახებ კანონის ცვლილებები, რომლებიც მოიცავს თითქმის სრულ აკრძალვას აზარტული თამაშების რეკლამაზე მედიაში და ონლაინ პლატფორმებზე. ამ წესების დარღვევა იწვევს ჯარიმებს 30,000-დან 50,000 ბულგარულ ლევამდე. ​

კანონის მიხედვით, აზარტული თამაშების რეკლამა იკრძალება ტელევიზიაში, რადიოში, ბეჭდურ და ელექტრონულ მედიაში, მათ შორის ვებსაიტებზე. გამონაკლისია მხოლოდ სახელმწიფო სპორტული ტოტალიზატორის გათამაშებების ტრანსლაცია. რეკლამა ნებადართულია ბილბორდებზე, რომლებიც განათავსებულია სკოლებიდან, საბავშვო ბაღებიდან და უნივერსიტეტებიდან არანაკლებ 300 მეტრის დაშორებით, ასევე სათამაშო დარბაზების ფასადებზე და სპორტულ ობიექტებზე, გარდა ბავშვებისთვის განკუთვნილი აღჭურვილობისა. ასეთ რეკლამებში მინიმუმ 10% უნდა დაიკავოს გაფრთხილებამ, რომ აზარტული თამაშები იწვევს დამოკიდებულებას. გარდა ამისა, კანონი კრძალავს სათამაშო აპარატებისა და კაზინოების არსებობას იმ დასახლებებში, სადაც მოსახლეობა 10,000-ზე ნაკლებია, გამონაკლისი შემთხვევების გარდა, როგორიცაა ეროვნული კურორტები და საზღვრისპირა ტერიტორიები. ​

ამ ცვლილებების მიზანია აზარტული თამაშების ზემოქმედების შემცირება საზოგადოებაზე, განსაკუთრებით ახალგაზრდებზე, თუმცა მედია ორგანიზაციები და ოპერატორები გამოხატავენ შეშფოთებას, რომ ეს შეზღუდვები შეიძლება უარყოფითად აისახოს მათ ფინანსურ მდგრადობაზე და გაზარდოს არალიცენზირებული საიტების გამოყენება.

ბაზრის სტატისტიკა:

• 2025 წელს ბულგარეთში აზარტული თამაშებიდან მიღებული შემოსავალი პროგნოზირებულია 602.99 მილიონი აშშ დოლარის დონეზე, მოსალოდნელი CAGR 2.80% 2025-2029 წლებში.​
• ონლაინ კაზინოები ბაზრის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენენ, 2023 წელს 1.1 მილიარდი ლევის (დაახლოებით 561 მილიონი ევრო) შემოსავლით.​

საკანონმდებლო პრობლემები:

• რეკლამის ლეგალური ხარვეზები: აკრძალვების მიუხედავად, ზოგიერთი ოპერატორი პოულობს გზებს შეზღუდვების გვერდის ავლით, ცნობილი პიროვნებების გამოყენებით სარეკლამო მასალებში.​

ლეგალიზაციის დადებითი მხარეები:

• ბიუჯეტის შემოსავლების ზრდა: 2024 წელს აზარტული თამაშების სექტორმა ბულგარეთის ბიუჯეტში 200 მილიონი ლევი (დაახლოებით 102.3 მილიონი ევრო) შეიტანა.​
• სამუშაო ადგილების შექმნა: აზარტული ინდუსტრიის განვითარება ხელს უწყობს დასაქმების ზრდას ქვეყანაში.​

სერბეთი

სერბეთის აზარტული თამაშების ბაზარი აჩვენებს მნიშვნელოვან ზრდას, განსაკუთრებით ონლაინ სეგმენტში. 2024 წელს მოსალოდნელია 142.9 მილიონი აშშ დოლარის შემოსავალი, პროგნოზირებადი CAGR 5.41%, რაც 2029 წლისთვის ბაზრის 186 მილიონ დოლარამდე ზრდას გამოიწვევს. ​

ბაზრის სტატისტიკა:

• აზარტული თამაშების ბაზარი სერბეთში პროგნოზირებულია, რომ 2025 წელს მიაღწევს 526.35 მილიონ აშშ დოლარს, ხოლო 2025-2029 წლებში აჩვენებს წლიურ ზრდის ტემპს (CAGR) 4.03%, რაც 2029 წლისთვის ბაზრის მოცულობას 616.94 მილიონ აშშ დოლარამდე გაზრდის.

საკანონმდებლო პრობლემები:

• ახალგაზრდებისთვის ხელმისაწვდომობა: ონლაინ აზარტული თამაშების ფართო ხელმისაწვდომობა იწვევს შეშფოთებას ახალგაზრდების ჩართულობის შესახებ.​
• არალეგალური ოპერატორები: რეგულატორების ძალისხმევის მიუხედავად, არალეგალური ოპერატორების არსებობა კვლავ პრობლემად რჩება.​

ლეგალიზაციის დადებითი მხარეები:

• ეკონომიკური ზრდა: აზარტული თამაშებიდან მიღებული შემოსავლების ზრდა ხელს უწყობს ქვეყნის მშპ-ს ზრდას და მოსახლეობის კეთილდღეობის ამაღლებას.​
• ინვესტიციების მოზიდვა: გამჭვირვალე რეგულირება იზიდავს საერთაშორისო ინვესტორებს და ოპერატორებს.​

ჩრდილოეთ მაკედონია

2024 წლის თებერვალში ჩრდილოეთ მაკედონიის პარლამენტმა მიიღო აზარტული თამაშების შესახებ კანონის ცვლილებები, რომლებიც კრძალავს სათამაშო დაწესებულებების განთავსებას სკოლებიდან 500 მეტრის რადიუსში. ოპერატორებს ერთი წელი აქვთ ასეთი დაწესებულებების გადატანის ან დახურვისთვის.

ამ ცვლილებების მიზანია ახალგაზრდების დაცვა აზარტული თამაშების მავნე ზეგავლენისგან. თუმცა, აზარტული თამაშების ოპერატორები და ასოციაციები ამტკიცებენ, რომ ეს შეზღუდვები გამოიწვევს სამუშაო ადგილების დაკარგვას და არალეგალური აზარტული თამაშების ზრდას. ​

გარდა ამისა, კანონში შეტანილი ცვლილებები მოიცავს ლიცენზიის საფასურის ზრდას:​

• საფასური ტოტალიზატორებისთვის გაიზარდა 105,000 ევროდან 200,000 ევრომდე.​
• სათამაშო აპარატების კლუბებისთვის ლიცენზიის საფასური გაიზარდა 78,750 ევროდან 100,000 ევრომდე, ხოლო დამატებითი დაწესებულებებისთვის დამატებითი 30,000 ევროს გადახდაა საჭირო. ​

ასევე, ოპერატორებს შეეზღუდათ გადახდის პუნქტების რაოდენობა 25-მდე, ხოლო დამატებითი პუნქტებისთვის თითოეულზე 10,000 ევროს გადახდაა საჭირო. ​

აღსანიშნავია, რომ პრეზიდენტმა სტევო პენდაროვსკიმ თავდაპირველად უარი თქვა ამ ცვლილებების დამტკიცებაზე, რის გამოც ისინი გადაგზავნილი იყო გადახედვისთვის.

დასკვნა

ბალკანეთის რეგიონში აზარტული თამაშების ბაზარი აქტიურად ვითარდება, რაც გამოხატულია შემოსავლების ზრდითა და რეგულაციების დახვეწით ალბანეთში გაუქმდა სპორტული ფსონების აკრძალვა, ხოლო ლიცენზიები გაიცემა მკაცრი კრიტერიუმებით. ბულგარეთში თითქმის სრულად აიკრძალა აზარტული თამაშების რეკლამა მედიასა და ონლაინ სივრცეში, სერბეთში კი იზრდება ონლაინ სეგმენტის წილი და საერთაშორისო ინვესტიციების ნაკადი. ჩრდილოეთ მაკედონიამ შემოიღო შეზღუდვები სათამაშო ობიექტებზე განათლების დაწესებულებებთან ახლოს, რაც ოპერატორებში უკმაყოფილებას იწვევს.